Ο Ιδρυτής και το Μέτσοβο
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας γεννήθηκε το 1908 στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας, όπου και έζησε τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής του. Γόνος παλιάς και ιστορικής οικογένειας, μικρανεψιός του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, ανατράφηκε με ζωντανή ακόμα την παράδοση της ευποιίας αλλά και της βλάχικης καταγωγής του, διατηρώντας στενούς πάντα δεσμούς με τη γη, τη φύση και την ιδέα της Ελλάδας.
Δικηγόρος και οικονομολόγος στο επάγγελμα, ασχολήθηκε από νωρίς με τα κοινά και επί μισό αιώνα σχεδόν διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου του. Στα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του, υπηρέτησε την πατρίδα τους ως Νομάρχης, Βουλευτής, Υφυπουργός και Υπουργός Εφοδιασμού, Οικονομίας και Γεωργίας. Από το 1956 ως το 1963 διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών, εκπροσωπώντας τη χώρα του στα κρίσιμα εθνικά θέματα αυτής της περιόδου. Στο διάστημα 1967-1973 αγωνίστηκε με νόμιμα και παράνομα μέσα για την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας και φυλακίστηκε για την δράση του αυτή.
Μετά τη μεταπολίτευση ανέλαβε ως Υπουργός το ευαίσθητο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (1974-1981), επιτυγχάνοντας μέσα σε λίγα χρόνια το δύσκολο έργο της αναδιοργάνωσης και κάθαρσης των ενόπλων δυνάμεων. Αργότερα διετέλεσε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και το 1984 ανακηρύχτηκε Επίτιμος Πρόεδρος του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας.
Άνθρωπος πολύπλευρος, με πολλά ενδιαφέροντα και ταλέντα, ο Αβέρωφ άφησε πλούσιο λογοτεχνικό έργο και ανέπτυξε ευρύτερη κοινωνική δράση. Έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και ιστορικές αναλύσεις. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες αποσπώντας διεθνείς αναγνωρίσεις και βραβεία όπως το Χρυσό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας (1974), το λογοτεχνικό βραβείο Ακρόπολις (1978) κ.α.
Ψυχή και κινητήρια δύναμη του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, ο Αβέρωφ επέβλεψε την ανέγερση 100 και πλέον σχολείων στο νομό Ιωαννίνων και τη δημιουργία Φοιτητικής Εστίας στην Αθήνα για τη δωρεάν φιλοξενία φοιτητών από την Ήπειρο. Ακόμα, ίδρυσε στο Μέτσοβο λαογραφικό μουσείο, πρότυπη τυροκομική μονάδα, ξυλουργικό εργοστάσιο, χιονοδρομικό κέντρο, πρατήριο λαϊκής τέχνης και ενθάρρυνε κάθε είδους δραστηριότητα για τη διατήρηση της λαϊκής παράδοσης και της οικονομικής ευρωστίας της κοινότητας. Δημιουργός του γνωστού κρασιού Κατώγι, οραματίστηκε την αναμπέλωση των πιο άγονων και απόκρημνων πλαγιών της Πίνδου και υπήρξε ο πρώτος που φύτεψε στην Ελλάδα τα γαλλικά κλίματα της ποικιλίας Cabernet Sauvignon.
Προς το τέλος της ζωής του, ίδρυσε το κοινωφελές Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ- Τοσίτσα, στο οποίο δώρισε τη σημαντικότατη συλλογή διακοσίων περίπου έργων Ελλήνων ζωγράφων 19ου και 20ου αιώνα. Μαζί με τα έργα αυτά, τα οποία συγκέντρωνε από παλιά με σκοπό την ίδρυση Πινακοθήκης στο Μέτσοβο, δώρισε στο Ίδρυμα και το σύγχρονο τριώροφο κτίριο της Πινακοθήκης που κτίστηκε σύμφωνα με τον παραδοσιακό ρυθμό της περιοχής ειδικά για να στεγάσει τη συλλογή του. Η Πινακοθήκη εγκαινιάστηκε από τον ίδιο στις 27 Αυγούστου 1988. Πέθανε στην Αθήνα στις 2 Ιανουαρίου 1990.
