Οικογένεια ναυτικού, 1930-1940
Ο Εμμανουήλ Ζαΐρης, μαθητής του Νικόλαου Γύζη στο Μόναχο, όπου εγκαταστάθηκε και παρέμεινε έως το 1932, παρά την ακαδημαϊκή του παιδεία, στράφηκε νωρίς προς τις προοδευτικές αρχές της ζωγραφικής των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, όπως αυτές διαμορφώθηκαν στη βαυαρική πρωτεύουσα, με την απόδοση της οπτικής εικόνας με τη χρήση πλατιάς πινελιάς παχύρρευστου χρώματος. Παρόλο που ο Ζαΐρης κρατά το βαρύ σκούρο χρώμα της Ακαδημίας, αποδέχεται την εκφραστική δύναμη που καθιέρωσε ο εξπρεσιονισμός, για την απόδοση της υποκειμενικής αλήθειας και των συναισθημάτων. Επέλεγε από το φυσικό πρότυπο ό,τι ανταποκρινόταν στον ψυχισμό του, που δεν ήταν άλλο από την αγάπη του για τον άνθρωπο και τον καθημερινό του μόχθο. Εκτός από προσωπογραφίες ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την απεικόνιση της ανθρώπινης εργασίας και του μόχθου της βιοπάλης. Kαι η πιο ταπεινή εργασία αποκτά στα χέρια του ιερότητα και η ανθρώπινη μορφή επιβάλλεται μέσω της δυναμικής επέμβασης του χρώματος και της εκφραστικής κυριαρχίας του.
Στην Οικογένεια ναυτικού απεικονίζεται μια σκηνή αποχαιρετισμού ή επιστροφής του ξενιτεμένου ναυτικού. Τα πρόσωπα της σύνθεσης φιλοτεχνούνται με πλατιές παχύρρευστες πινελιές που ενεργοποιούν το χώρο και ορίζουν την ανθρώπινη φιγούρα ως ένα επιβλητικό σχήμα που παίρνει τη μορφή γλυπτικού όγκου. Σε αυτό συμβάλλει ιδιαίτερα η ζωγραφική “αντίθετα στο φως”, στην οποία κυριαρχεί η έντονη αντίθεση σκιερών και φωτεινών επιφανειών, με τονισμό των περιγραμμάτων στα σημεία που πέφτει το φως. Τα σκιερά μέρη απεικονίζονται με μουντά χρώματα και έτσι οι μορφές προβάλλονται με όλο το σωματικό τους όγκο και τη σταθερότητα που τους προσδίδει το διάχυτο φυσικό φως.