Μάγκας που τρώει καρπούζι, 1881
Ο Περικλής Πανταζής, φημισμένος καλλιτέχνης στο Βέλγιο –τη χώρα που αναγνώρισε ως δεύτερη πατρίδα του– και ενθουσιώδες μέλος των εκεί πρωτοποριακών ομάδων που έδρασαν στο πλαίσιο ενός αυτόχθονου ιμπρεσιονιστικού κινήματος και μιας ρεαλιστικής, μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα, αντίληψης, αναδείχθηκε σε σημαντική φυσιογνωμία της ζωγραφικής του 19ου αιώνα, τόσο στο Βέλγιο όσο και στην Ελλάδα. Ύστερα από σύντομη διαμονή στο Παρίσι το 1872, όπου γνώρισε το έργο του Courbet, και την επαφή του με καλλιτέχνες της Σχολής της Barbizon, που είχαν ενστερνιστεί τη ζωγραφική στο ύπαιθρο, σε άμεση επαφή με τη φύση, πέτυχε να συμπυκνώσει στο έργο του τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της εποχής του, οι οποίες περνώντας μέσα από τον ιμπρεσιονισμό, οδήγησαν στην εμφάνιση του μοντερνισμού. Μια σειρά έργων που φιλοτέχνησε ο Πανταζής στα περίχωρα των Βρυξελλών στις όχθες των ποταμών Lesse, Meuse και Escaut ή στις γύρω από τις Βρυξέλλες περιοχές, δείχνουν πώς αντιλαμβάνεται ο καλλιτέχνης την απεικόνιση του τοπίου σε μια “επί τόπου” απόδοση ενός συνεχούς “γίγνεσθαι” στη φύση, η οποία εκδηλώνεται μέσα από την αλήθεια των χρωμάτων, την ποικιλία του φωτός, την υποταγή στη διαρκή κίνηση και ρευστότητα.
Κατά την παραμονή του στην ελληνική πρωτεύουσα από το καλοκαίρι του 1880 έως τις αρχές του 1881, ο Πανταζής ζωγράφισε μια σειρά έργων που παρουσίασε στην έκθεση που οργανώθηκε υπέρ του Ερυθρού Σταυρού στην οικία Β. Μελά, μεταξύ των οποίων και το Μάγκας που τρώει καρπούζι, το οποίο είχε εκτεθεί με τον τίτλο Αγυιόπαις (μάγκας) των Αθηνών τρώγων υδροπέπονα. Η αναφορά στον τίτλο του ονόματος της πόλης της Αθήνας καθώς και η χαρακτηριστική τοπογραφία της Πλάκας, που σαφώς διακρίνεται στο στενοσόκακο με τα σκαλοπάτια της Παναγίας της Χρυσοκαστριώτισας στο βάθος καθώς και το αρχαίο κολωνάκι που είναι ενσωματωμένο στον τοίχο αριστερά, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για το ότι το έργο φιλοτεχνήθηκε στην Αθήνα. Το έργο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ζωγραφικής όπου η ανθρώπινη μορφή εντάσσεται στο χώρο. Ο χώρος αυτός δεν είναι απλά και μόνο το πλαίσιο για την τοποθέτηση της μορφής ή το ενδεικτικό στοιχείο της ασχολίας του απεικονιζομένου, αλλά ένα ζωντανός, παλλόμενος χώρος, όπου το έντονο, εκτυφλωτικό μεσογειακό φως δρα καταλυτικά, ενοποιώντας τους χρωματικούς τόνους που καταλήγουν σχεδόν στη μονοχρωμία του γαλάζιου και της ώχρας. Σ’ αυτόν τον παλλόμενο από το φως χώρο, ο Πανταζής τοποθετεί τη μορφή του παιδιού, μέσα στην ίδια χρωματική αρμονία των ψυχρών και των θερμών τόνων, και –χωρίς να περιορίζεται στην εξιδανικευμένη απόδοση της μορφής– προσδίδει, όχι μόνο τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο, αλλά επιτυγχάνει να αποδώσει και στο πονηρό του βλέμμα, που κοιτάζει λοξά, κάποια φευγαλέα τύψη ή ενοχή.
